Dins d’unei regions Carnavau ò Martror son de temporadas majoras de l’annada, en Provença amé lei fèstas Calendalas, pichòtei rites, grandei tradicions e costumas s’encadenan ritmant lei jorns mai corts de decembre a febrier.
Evidentament an aquest periòde la simbolica religiosa es mai que mai presenta mai es de pas oblidar lei rasigas paganas e anticas d’aquestei festivitats.
Demieg un fum de costumas mai ò mens prefondas, segon son parçan tanben, quauqueis unas demòran pron vivas. Expression d’un desir, un estacament a un territòri e a sa cultura.
Tre lo 4 de decembre es de tradicion de semenar, sus de coton, de grans de blat, de ceses ò de lentilhas de la recòlta precedenta, reservats per lei semenalhas de la sason venenta. Lei « seitons » seràn mes puei sus la taula de Novè per lo « Gròs sopar ».
« Quand lo blat ven ben, tot ven ben ! » : se lo blat es ben grelhat, es la prosperitat per tot l’an.
Lo « Belèm » es un element fòrt dins la preparacion dei fèstas nadalencas.
A La Revolucion francesa lei familhas tòrnan crear la Nativitat au sieun. S’inspirant dei grèpias italianas lei santons fuguèron fachs d’en promier de mica de pan puei de papier. L’artesanat se desvelopèt a la seguida amb la tèrra roja de la region. Aquestei scenetas illustran generalament la vida e lei mestiers tradicionaus dau sègle XIX.
Un molon de figuras emblematicas i son indispensablas e lors noms son passats dins lo parlat regionau. Pas de Belèm sensa lo « Ravi », lo « Bomian » ò lo « Pastre » !
Lo 24 de decembre « Cacha fuòc » duerba la serada de Novè. Lo calendau, un morcèu de bòsc d’aubre fruchier, es asagat d’aigardent, barrutlat a l’entorn de la taula per lo mai joine e lo mai vièlh de l’assemblada e enfin alucat dins la chaminèia. Lo passatge entre lo fuòc escondut e finissent de l’annada se farà sensa problèma vèrs l’an nòu e la renaissença dau soleu.
Per lo « Gròs sopar » la taulejada es cubèrta de mangisclas, de candèlas e dei « seitons » de granas semenadas. Que siguem en riba de mar ò mai luenc dins lei tèrras la gastronomia mòstra aquí tota sa riquessa simpla e gostosa. Per acabar partegem lei dessèrts, se ditz que ne’n fau trege !
Se pòu gardar tanben una plaça per lo pacan. Aquesta subrevivença de la « mana » qu’ofrissián lei romans a seis avis es una novèla piada d’un esperit de partatge. La simplicitat de l’acuelh sufís per laissar la pòrta dubèrta e una plaça liura a la taula cargada de gromandisas per lo convidat de darniera minuta.
Dau temps que Berta fielava, Provença fuguèt un crosierat de populacions e de tradicions. Lei rotas anticas, la mar e lo païsatge an faiçonat tanben sa cultura.
Lei fèstas Calendalas ne’n son una piada. La tradicion es ancorada dins l’istòria e lo terraire regionau. Es tanben lo resson dei pòples d’a passat temps e d’ara que se son marcats dins un espaci de partatge e de convivialitat.
Dau blat plantat debuta de decembre ai crèspas de Candelosa en febrier, de la sornura de l’ivèrn au retorn dau lume, se podèm laissar ganhar per l’ambient. Que siguem provençau de soca, de passatge ò d’adopcion es aisit de caminar dins lei piadas intemporalas.
“Alègre ! Se siam pas mai que siguem pas mens”
Audrei Avellanas-Dumas
Article redigit en occitan provençal